Παιδική και Εφηβική Παχυσαρκία: Μια Σοβαρή Πρόκληση Υγείας

Η σύγχρονη καθημερινότητα έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, φέρνοντας στην επιφάνεια όλο και περισσότερες ανθυγιεινές επιλογές. Η μείωση της φυσικής δραστηριότητας, ο αυξημένος χρόνος μπροστά σε οθόνες και η έλλειψη ύπνου έχουν οδηγήσει σε ανησυχητική αύξηση της παχυσαρκίας, ιδιαίτερα στους παιδιά και τους εφήβους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η παχυσαρκία ορίζεται ως η μη φυσιολογική ή υπερβολική εναπόθεση σωματικού λίπους που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.

Αξιολόγηση της Παχυσαρκίας μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ένα αποδεκτό εργαλείο για την εκτίμηση της παχυσαρκίας, όπως τονίζει η Μαρία Παπαγιάννη, παιδίατρος και επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ο ΔΜΣ υπολογίζεται ως ο λόγος του βάρους σε κιλά προς το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Για τους ενήλικες, η κατηγοριοποίηση με βάση τον ΔΜΣ είναι ξεκάθαρη: ΔΜΣ < 25 θεωρείται φυσιολογικό βάρος, 25 < ΔΜΣ < 30 υπερβαρότητα και ΔΜΣ > 30 παχυσαρκία. Ωστόσο, για παιδιά και εφήβους, η διαδικασία αυτή είναι πιο περίπλοκη λόγω των συνεχών αλλαγών στο βάρος και το ύψος κατά την ανάπτυξή τους. Κατά συνέπεια, η χρήση διαγραμμάτων ΔΜΣ με βάση τα κριτήρια της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την Παχυσαρκία (IOTF) είναι κρίσιμη για μια σωστή εκτίμηση από τον παιδίατρο.

Στατιστικά Στοιχεία και Τάσεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ, το 2022 καταγράφηκαν 37.000.000 παχύσαρκα παιδιά κάτω των 5 ετών και πάνω από 390.000.000 παχύσαρκα παιδιά και εφήβους ηλικίας 5-19 ετών. Η Ελλάδα, μάλιστα, κατέχει την πρωτοκαθεδρία στην παχυσαρκία μεταξύ παιδιών και εφήβων, με τα ποσοστά να έχουν αυξηθεί μετά την πανδημία του κορονοϊού.

Αιτίες της Παχυσαρκίας

Η αιτιολογία της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι σύνθετη και περιλαμβάνει πολλούς παράγοντες. Ορισμένοι από αυτούς είναι γενετικοί, ενδοκρινολογικοί (όπως ο υποθυρεοειδισμός και η υπερκορτιζολαιμία), ψυχολογικοί, νευρολογικοί, περιβαλλοντικοί, καθώς και η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων. Σύμφωνα με την κ. Παπαγιάννη, ενώ οι γενετικοί και ενδοκρινολογικοί παράγοντες ευθύνονται για λιγότερο από το 1% των περιπτώσεων, η κακή διατροφή και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας είναι οι κύριοι λόγοι που οδηγούν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Ακόμη, οι ενδοκρινικοί χημικοί διαταρακτές φαίνεται να παίζουν ρόλο στις αιτίες της παχυσαρκίας.

Παράγοντες Κινδύνου

Μεταξύ των παραγόντων κινδύνου που συμβάλλουν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους περιλαμβάνονται οι εξής: παχυσαρκία γονέων, αυξημένος χρόνος μπροστά σε οθόνες (τηλεόραση, βιντεοπαιχνίδια, κινητά τηλέφωνα), έλλειψη άσκησης, κακή διατροφή, ανεπάρκεια ύπνου, μικρό ή μεγάλο βάρος γέννησης, διαβήτης της μητέρας κατά την κύηση, κινητικά προβλήματα, ιστορικό κακοήθειας και γενετικά νοσήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως το σύνδρομο Prader-Willi.

Σημασία Έγκαιρης Ανίχνευσης

Είναι καθοριστικής σημασίας οι γονείς να αναγνωρίζουν έγκαιρα την υπερβαρότητα των παιδιών τους προκειμένου να λάβουν έγκαιρα μέτρα και να αποτρέψουν την εξέλιξή τους σε παχύσαρκους. Δυστυχώς, πολλές φορές οι γονείς θεωρούν φυσιολογική την υπερβάλλουσα περίπτωση του παιδιού τους και αναγνωρίζουν την παχυσαρκία μόνο σε μεγαλύτερες διαστάσεις.

Επιπλοκές της Παιδικής Παχυσαρκίας

Η παιδική παχυσαρκία έχει αρκετές σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να σχετίζονται με άλλες νοσηρότητες. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι περισσότερο από το 80% των παιδιών που είναι παχύσαρκα θα παραμείνουν παχύσαρκοι και στην ενήλικη ζωή τους, αυξάνοντας τη πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών νοσημάτων. Μεταξύ αυτών των επιπλοκών περιλαμβάνονται οι ορμονικές διαταραχές, οι άπνοιες κατά τη διάρκεια του ύπνου, η αθηρωμάτωση από μικρή ηλικία, και η δυσλιπιδαιμία που μπορεί να προκαλέσουν υπέρταση και αυξημένη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Άλλες ανησυχητικές συνέπειες περιλαμβάνουν λιπώδη διήθηση του ήπατος και προδιαβήτη, καθώς και διαβήτη. Επιπλέον, στα κορίτσια, η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η επίδραση της παχυσαρκίας στην αύξηση και την ενήβωση, με κίνδυνο χαμηλότερης τελικής ανάπτυξης από το γενετικά εκτιμώμενο και πρώιμη έναρξη της εφηβείας.

Στρατηγικές Αντιμετώπισης

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στα παιδιά και στους εφήβους απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση, στην οποία πρέπει να συμμετέχει η οικογένεια στο σύνολό της. Οι βασικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, τη μείωση του χρόνου μπροστά στις οθόνες και την αύξηση της διάρκειας του ύπνου. Πρόσφατα, έχουν προστεθεί φαρμακευτικά σκευάσματα και βαριατρική χειρουργική ως επιλογές για την αντιμετώπιση αυτού του σοβαρού προβλήματος στους εφήβους.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ